Ponad pół wieku temu, na 3. Kongresie Europejskiej Unii Piłkarskiej (UEFA) w Sztokholmie (2-6 czerwca 1958), podjęto uchwałę o zorganizowaniu Pucharu Europy Narodów - "Coupe d'Europe des Nations", który w 1965 r. przekształcono w oficjalne mistrzostwa kontynentu.

Reklama

Wielkim zwolennikiem idei tego turnieju był wieloletni sekretarz Francuskiej Federacji Piłkarskiej (FFF) Henri Delaunay (1883-1955), który już w 1927 roku przedstawił swój projekt władzom światowej federacji (FIFA). Został on jednak odrzucony, choć mistrzostwa kontynentalne rozgrywano już - od 1916 r. - w Ameryce Południowej.

Delaunay nie doczekał realizacji swego pomysłu, ale UEFA (utworzona w 1954 r.) uczciła jego pamięć nadając rozgrywkom o prymat w Europie i ufundowanemu przez Francję pucharowi jego imię.

Pierwszy Puchar im. Henri Delaunaya, w 1960 roku, zdobyła reprezentacja ZSRR. Zanim do tego doszło, w czerwcu 1958 r. w sztokholmskim hotelu "Forest", rozlosowano rywali, którzy mieli grać systemem pucharowym "mecz i rewanż". Do nieoficjalnych jeszcze mistrzostw zgłosiło się 17 drużyn narodowych. Polska wylosowała Hiszpanię i dwukrotnie przegrała (2:4 i 0:3). Poza tym los zetknął Węgry z ZSRR, NRD z Portugalią, Jugosławię z Bułgarią, Turcję z Rumunią, Francję z Grecją, Austrię z Norwegią, a Dania oczekiwała na wynik rywalizacji Czechosłowacji z Irlandią.

W tym zestawieniu zwraca uwagę grupa tzw. krajów demokracji ludowej, na czele z ZSRR, a brak takich potęg europejskiego futbolu jak mistrz świata z 1954 - RFN czy Włochy oraz państw Beneluksu, a przede wszystkim reprezentacji czterech federacji brytyjskich, będących w konflikcie z FIFA i UEFA: Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii Płn.

System rozgrywek pierwszej edycji ME przewidywał wyłonienie czterech półfinalistów, którzy spotkali się we Francji. W finałowym meczu w Paryżu (10 lipca 1960 roku) reprezentacja ZSRR pokonała po dogrywce Jugosławię 2:1.

Kolejny cykl rozgrywek nie był wolny od politycznych zgrzytów, m.in. Grecja odmówiła gry z Albanią, z którą znajdowała się wówczas praktycznie w stanie wojny. Finałowy turniej z udziałem czterech ekip w Hiszpanii zakończył się zwycięstwem gospodarzy, po wygranej w finale z ZSRR 2:1.

Reklama

Od 1968 r. Puchar im. Henri Delaunaya czekał na oficjalnego już mistrza Europy. Zmieniono format rozgrywek. Toczyły się one w grupach, systemem mecz-rewanż. Zwycięzcy ośmiu grup awansowali do 1/4 finału, w którym też grano dwa mecze. Turniej finałowy odbył się, jak wcześniej, w kraju jednego z czterech półfinalistów, w tym przypadku Włoch. W finale gospodarze zremisowali z Jugosławią 1:1. Dogrywka nie przyniosła rozstrzygnięcia i mecz trzeba było powtórzyć. Dwa dni później Italia wygrała 2:0.

Finał ME 1972 poprzedziła ta sama formuła rozgrywek. Tym razem turniej rozegrano w Belgii, a w decydującym meczu w Brukseli zespół RFN pokonał ZSRR 3:0. Wszystkie gole strzelił słynny Gerd Mueller.

Cztery lata później finałową imprezę gościła Jugosławia, a w decydującym spotkaniu w Belgradzie Czechosłowacja sensacyjnie pokonała RFN. W regulaminowym czasie i po dogrywce było 2:2. Wtedy po raz pierwszy w historii ME o tytule miały zdecydować rzuty karne. W ostatniej, piątej serii Niemiec Uli Hoeness przestrzelił, a Antonin Panenka lekką podcinką w środek bramki ośmieszył słynnego Seppa Maiera. 5-3 dla Czechosłowacji, a Panenka jako pierwszy całował puchar...

W 1980 roku wprowadzono nowy format rozgrywek. Zwycięzcy ośmiu grup eliminacyjnych zakwalifikowali się do turnieju finałowego we Włoszech i zostali podzieleni na dwie grupy. Najlepsi w nich spotkali się w finale w Rzymie. Drugi tytuł zdobyli piłkarze RFN, pokonując Belgów 2:1, dzięki dwóm golom rosłego i silnego jak tur napastnika Horsta Hrubescha.

Do eliminacji ME 1984 zgłosiły się wszystkie federacje zrzeszone wówczas UEFA, czyli 33. Do finału w Paryżu awansowały drużyny gospodarzy i Hiszpanii. Francuzi, z obecnym prezydentem UEFA Michelem Platinim w składzie (w każdym z pięciu meczów turnieju finałowego strzelał gole i z dorobkiem dziewięciu został królem strzelców), wygrali 2:0.

W 1988 r. finałowy turniej z udziałem ośmiu drużyn przyznano RFN. Wydawało się, że gospodarze będą faworytem, tymczasem impreza okazała się popisem Holendrów, którzy w finale wygrali z ZSRR 2:0, dzięki golom gwiazdorów AC Milan Ruuda Gullita i Marco van Bastena, którego woleja uznaje się za jeden z najładniejszych strzałów w historii ME.

Następne ME przypadły na lata zmian politycznych na Starym Kontynencie. Zamiast ZSRR w rywalizacji uczestniczyła ekipa Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), pojawiła się też drużyna zjednoczonych Niemiec. Ogarniętą wojną domową Jugosławię wykluczono z mistrzostw. Zastąpiła ją Dania i ściągnięci z wakacji przez selekcjonera Richarda Moellera Nielsena piłkarze tego kraju ograli wszystkich rywali. W finale w Goeteborgu pokonali Niemców 2:0, po golach Johna Jensena i Kima Vilforta.

Do eliminacji ME 1996 przystąpiło 48 zespołów, w tym nowe państwa Europy Wschodniej powstałe w wyniku rozpadu ZSRR. Po raz pierwszy w turnieju finałowym wystąpiło 16 drużyn. Na boiskach Anglii rywalizowano w czterech grupach po cztery zespoły. W terminarzu pojawiły się ćwierćfinały. W półfinale ekipa gospodarzy uległa w rzutach karnych Niemcom. Bohaterem londyńskiego finału z Czechami był rezerwowy Oliver Bierhoff, który w drugiej połowie wyrównał na 1:1, a w dogrywce strzelił tzw. złotego gola, który - w myśl ówczesnego regulaminu - kończył mecz.

Kolejny cykl rozgrywek kończył się turniejem finałowym organizowanym, po raz pierwszy w historii, przez dwa kraje - Belgię i Holandię. O triumfie ponownie zdecydowała "złota bramka", a zdobył ją urodzony w Argentynie Francuz David Trezeguet. W finale ówcześni mistrzowie świata, dyrygowani przez Zinedine'a Zidane'a, pokonali Włochów 2:1.

Cztery lata później festiwal europejskiego futbolu odbył się w Portugalii (w Hiszpanii panowało rozgoryczenie z powodu przyznania imprezy sąsiadom...). Gospodarze zainwestowali miliardy euro w budowę nowych stadionów i dróg, co przyczyniło się do wzrostu gospodarczego w tym jednym z biedniejszych wówczas państw Unii Europejskiej.

Turniej finałowy zaczął się od małej sensacji. Niekryjący aspiracji do złotego medalu Portugalczycy przegrali z Grekami 1:2. W półfinałach zabrakło takich potęg, jak Niemcy, Włochy, Anglia czy Hiszpania.

Broniących tytułu Francuzów wyeliminował w 1/4 finału Grek Angelos Charisteas. Ten sam piłkarz w meczu finałowym na Estadio da Luz w Lizbonie zepsuł święto Portugalczykom, strzelając w 57. minucie jedyną bramkę. Piłkarze Grecji, prowadzeni przez niemieckiego trenera Otto Rehhagela, sprawili jedną z największych niespodzianek w historii ME.

W dniach 7-29 czerwca 2008 roku najlepsze drużyny Starego Kontynentu zjechały do Austrii i Szwajcarii. W 13. w historii imprezie po raz pierwszy wystąpiła reprezentacja Polski. W eliminacjach zespół prowadzony przez doświadczonego Holendra Leo Beenhakkera nie dał szans rywalom, m.in. Portugalii, ale w turnieju finałowym zapłacił - jak na debiutanta przystało - frycowe.

Z Niemcami Polacy przegrali gładko 0:2, a jednym godnym zapamiętania momentem był fakt, że po zdobytych golach nie cieszył się urodzony w Gliwicach Lukas Podolski. Z Austrią biało-czerwoni długo prowadzili po trafieniu pochodzącego z Brazylii Rogera Guerreiro, ale współgospodarze imprezy wyrównali w końcówce z rzutu karnego, po którym angielski arbiter Howard Webb został nad Wisłą wrogiem publicznym numer jeden. Na pożegnanie z turniejem Polacy ulegli Chorwatom 0:1.

Do finału awansowali grający pięknie Hiszpanie oraz solidni jak zwykle Niemcy. W Wiedniu lepsi okazali się piłkarze z Półwyspu Iberyjskiego, a gola na wagę zwycięstwa zdobył Fernando Torres.

Kolejna edycja w 2012 roku była być może najważniejsza z punktu widzenia polskich kibiców, którzy poczuwali się do roli gospodarzy. Turniej zorganizowano wspólnie z Ukrainą - po raz trzeci zdarzyła się sytuacja, w której obowiązki między siebie dzieliły dwa kraje. Choć żadna z tych reprezentacji nie zanotowała sukcesu sportowego (obie odpadły po fazie grupowej), wielu polskich i ukraińskich sympatyków futbolu wspomina ten czas z dużym sentymentem. Ulicami spacerowały tysiące zagranicznych fanów futbolu, przystrojonych w narodowe barwy, a Strefy Kibica były wypełnione po brzegi.

Turniej przeszedł do historii dzięki Hiszpanii, która jako jedyna zdołała obronić tytuł wywalczony cztery lata wcześniej. W finale podopieczni trenera Vicente del Bosque rozbili w Kijowie Włochów 4:0. Znacznie bardziej męczyli się w półfinale, w którym wyeliminowali Portugalczyków dopiero po rzutach karnych, ponieważ po 120 minutach było 0:0. Italia pokonała z kolei w Warszawie Niemców 2:1.

Już teraz, przed rozpoczęciem pierwszego meczu, można stwierdzić, że tegoroczne zmagania będą wyjątkowe. Po raz pierwszy w turnieju głównym wezmą udział 24 drużyny. To oznacza, że kibice będą mogli obejrzeć aż 51 zamiast 31 meczów. Turniej we Francji będzie także odrobinę łatwiejszy dla sędziów, którym pomoże technologia goal-line. Z kolei Szymon Marciniak może zostać pierwszym polskim arbitrem, który poprowadzi spotkanie w ME. Mecz otwarcia odbędzie się 10 czerwca na Stade de France, a finał - dokładnie miesiąc później na tym samym obiekcie.